Rujukan kepada catur boleh didapati dalam karya penyair Parsi abad ke-12 seperti Khaqani dan Nizami yang tinggal di kawasan Azerbaijan moden, dan juga dalam karya penulis dan penyair Azerbaijan abad ke-16, Fuzuli dan lain-lain. Penulis dan ahli falsafah Azerbaijan Mirza Fatali Akhundov menjelaskan peraturan catur dalam puisinya "Permainan Shatranj" pada 1864.

Zaman Soviet

Permainan catur yang terancang bermula di Azerbaijan sejurus selepas pembentukan Republik Sosialis Soviet Azerbaijan pada 1920, dan permainan itu tidak lama kemudian menjadi meluas. Lajur catur pertama muncul dalam akhbar Bakinsky Rabochy pada awal 1920-an. Pada 1923, kejohanan pertama di Baku diadakan, dan dimenangi oleh saudara Vladimir dan Mikhail Makogonov. Pada 1924, persidangan Komsomol (Liga Komunis Muda) dan kesatuan sekerja mula mempromosikan catur, yang membawa kepada penyertaan Fedor Duz-Khotimirsky dan Nikolai Grigoriev dalam kejohanan Baku. Menjelang akhir 1920-an, beberapa pemain muda handal muncul, termasuk saudara Sarychev dan Danilov, O. Rostovtsev, N. Doktorsky, K. Selimkhanov dan A. Bilibin. Syarahan dan pameran serentak merangsang minat terhadap catur di Azerbaijan. Pada 2–3 Mei 1929, perlawanan antara pasukan Baku dan Tbilisi telah diadakan di ibu kota.

Pada 1934, Kejohanan Azerbaijan yang pertama berlangsung. Pertandingan ini dimenangi oleh Selimkhanov,[2] dan pada tahun berikutnya, menjadi pengerusi Pertubuhan Catur Azerbaijan. Pada 1936, kejohanan wanita pertama diadakan, dan dimenangi oleh Rozhdestvenskaya. Pada tahun sama, A. Polisskaya dari Baku menjadi juara wanita Caucasus Selatan. Pada 1938, sebuah sekolah catur wanita telah dibuka di Kelab Catur dan Dam Baku.

Semasa Perang Dunia Kedua, tidak banyak pertandingan catur kompetitif di Azerbaijan. Pada 1942, terdapat perlawanan antara Salo Flohr dan Vladimir Makogonov di Baku; perlawanan itu ditinggalkan selepas 10 perlawanan dengan Makogonov mendahului 5½-4½. [3] Pada Jun–Julai 1943, Flohr memenangi kejohanan pusingan berganda dengan markah 5/8 mendahului Makogonov, David Bronstein, Archil Ebralidze dan Suren Abramyan.[4] Kejohanan Republik Azerbaijan diadakan setiap tahun sejak 1947.

Perkembangan aktif catur di Azerbaijan bermula pada 1950-an. Kelab Catur Istana Perintis Baku yang diketuai oleh Suren Abramyan, memainkan peranan penting dalam pembangunan catur junior. Kelab sukan seperti Neftchi, Spartak, Nauka, Energiya, Medik, Iskra dan lain-lain mempunyai jabatan catur yang aktif. Inisiatif ini juga menyumbang kepada kejayaan Vladimir Makogonov, pemain terkemuka Azerbaijan. Kejohanan wanita Azerbaijan telah diadakan secara berkala sejak 1960.

Pada 1950-an, A. Zeynalli, S. Khalilbeyli (master Azerbaijan pertama) dan V. Bagirov (juara republik berulang) menjadi pemimpin pemain catur Republik. Elmar Magerramov, F. Sideifzade, O. Pavlenko, B. Levitas, L. Listengarten, O. Privorotskiy, G. Govashelishvili, L. Guldin, A. Morgulev dan R. Korsunskiy memenangi pelbagai kejohanan. Di samping itu, E. Sardarov, A. Shakhtakhtinskiy, R. Amirkhanov dan D. Abakarov juga menyertai pertandingan dengan jayanya.

Zaman 1970-1980-an memperlihatkan kemajuan dalam beberapa pemain catur muda: A. Huseynov (juara Caucasus Selatan, 1982), A. Shakarov, A. Velibeyov, S. Suleymanov, K. Askaryan, A. Avshalumov, Kh. Rasulov, S. Guliyev, saudara Jabbarov, G. Gojayev dan lain-lain. Pada 1980-an, Garry Kasparov mencapai kejayaan besar dan menjadi juara dunia. T. Zatulovskaya, M. Martirosova, N. Avanesova (Karakashyan), A. Tokarjevskaya, A. Gorbuleva, A. Pirbudagova, Kh. Nabiyeva, S. Alasgarova, V. Jebrayilova, N. Agababayan, A. Saakova, E. Aliyeva, A. Sofiyeva (juara wanita USSR, 1986) berjaya menyertai kejohanan dan pertandingan lain. Pada 1986, pasukan kebangsaan wanita Republik menjadi pemenang Peraduan Sukan Soviet.

Selain bulatan catur Istana Perintis dan Murid Baku yang dinamakan sempena Y. Gagarin (termasuk alumni - Kasparov, Bagirov, Zatulovskaya, Maharramov dan lain-lain), kesatuan seperti Spartak, Burevestnik, Neftchi, Dinamo dan yang lain di kawasan luar bandar seperti kesatuan Mehsul, juga terlibat dalam catur. Sekolah Catur Kanak-Kanak dan Remaja Baku Pertama Azerbaijan telah ditubuhkan pada 1968. Dari akhir 1970-an, lebih 50 sekolah sukan untuk kanak-kanak dan belia dibuka di daerah-daerah Republik. Festival catur tahunan murid diadakan sejak 1982.

Di Baku, pertandingan kesatuan dan antarabangsa telah diadakan: kejohanan ke-29 dan ke-49 lelaki negara (1961–1972), kejohanan wanita ke-23 (1963), kejohanan antarabangsa ke-20 Kelab Catur Pusat USSR dan Kejohanan Baku.

Zaman moden

Sejak kemerdekaan Azerbaijan, pemain catur Azerbaijan telah mencapai keputusan cemerlang dalam pelbagai pertandingan antarabangsa, termasuk kejohanan dunia dan Eropah. Pada 1992, pasukan kebangsaan wanita pertama kali mewakili negara di Olimpik Catur Dunia di Manila, Filipina, dan menduduki tempat ketujuh di antara 67 buah pasukan. Pasukan wanita memenangi pingat gangsa di Kejohanan Eropah yang diadakan di Debrecen, Hungary pada 1993. Pasukan kebangsaan lelaki pula memenangi pingat gangsa pada 2007 dalam Kejohanan Eropah yang diadakan di Greece. Pasukan lelaki memenangi gelaran "pasukan terkuat Eropah" di Serbia pada 2009, kemudian memenangi pingat perak pada 2011 di Greece dan pada 2013 di Poland. Pada 2012 serta 2014, pasukan lelaki SOCAR-Azerbaijan memenangi Kejohanan Eropah antara kelab. Grandmaster Azerbaijan Shahriyar Mammadyarov,[5] Teymur Radjabov[6] dan Vugar Hashimov[7] berjaya naik ke tempat keempat dan keenam dalam ranking dunia.[8][9]